Lian

LİAN

ALPEREN GÜRBÜZER

Kur’anı Mucizül beyanda; Eşlerini zina ile itham edip kendilerinden başka şahitleri olmayan kimselerden her birinin dört kere şehadet etmesi, sözünde gerçek olduğuna Allah’ı şahit tutması, beşinci kerede yalancı ise Allah’ın lanetine uğramayı dilemesi lazımdır. Kadınında kocası yalan söylüyor diye Allah’ı şahit tutarak dört kere yemin etmesi, beşincide eğer kocası doğru söylüyorsa Allah’ın gazabına uğramayı dilemesi onu zina cezasından kurtarır.(Nur 24/6-8) diye beyan buyuruyorYüce Rabbimiz.
Ayeti Kerimenin mana ve ruhundan da anlaşıldığı üzere lian karşlıklı restleşmenin, yani lanetleşmenin adıdır. Önce Erkek; şahitlik ederim ki bu kadın zina işlemiştir, ya da bu çocuk benden değildir diye dört defa kendi kendine şahitlik eder, beşinci defasında eğer yalan söylüyorsam Allah’ın laneti üzerime olsun, sonrada kadın aynı sözlerle reddiye döşeyerek mukabelede bulunursa zina cezasından kurtarır ve hakim ayrılmalarına karar verir. Karşılıklı lanetleşme yalnız dört şahitle isbat edilemiyen zina olaylarında başvurulan bir metoddur.
Erkeğin suçlamasıyla başlar lian. Zaten erkek iddiasına dört şahit gösterebilse liana gerek kalmaz, kadına derhal had cezası uygulanırdı. Bu durumda oldu ya Erkek yemine yanaşmadı, o zaman hapsedilmesi gerekir. Çünkü suçlamasını destekleyecek ya isbat, ya da yemin gerekir ki, lian gerçekleşebilsin. Bu yüzden Bir kimse eşine; ‘Ey zinakar kızı zinakar’ dese hem kayın validesine hem de eşine suçlamada bulunmuş olur. Bu durumda eşi için lian, kayınvalidesi için iftira cezası gerekir. Karısı da iftira cezası talep ederse bu durumda her ikisi için had cezası uygulanarak liana gerek kalmaz. Kadın önce lian talebinde bulunursa daha sonra had cezasınında tatbik edilmesini isteyebilir..
Bir kimse Eşini karnının büyüklüğünden hareketle; Bu şişkinlik benden değildir derse İmamı Azam’a göre lian gerekmez. Çünkü karın büyüklüğü sadece hamilelikle sınırlı değil, herhangi bir hastalık , ya da gaz türü durumlardanda kaynaklanabilir. Nesebi red suretiyle yapılan iftira doğum anına rastlamalıdır, şöyle ki çocuk doğar doğmaz kutlama günleri geçmeden iddia etmelidir, yine İmamı Azamdan nakledilen bir görüşe göre tebrik günleri süresi yedi gün ile sınırlıdır.
İftira şarta bağlı değildir. Dolayısıyla bir kimse karısına; ‘eğer hamileysen..’, ya da ‘zina etmişsen..’ türünden başlayan ifadelerle lian gerçekleşmez. Kelimenin tam anlamıyla lian, lanet-gazab içeren yeminle desteklenmiş bir şahitlikten ibarettir. İftiranın ardından eşler hukuku prosödüre başvururak lian yapılmasını isteyebilir. Hakim hem kocaya hem kadına yalan yere yemin etmenin ahirete yönelik vebali olduğu noktasında telkinlerde bulunarak öğüt verir, fakat taraflar lian hususunda israrcı davranırlarsa hakim onları ayırmaktan başka seçeneği kalmaz. Nitekim de ayırır.
Lian’ın gerçekleşmesi için sahih nikahla evlilik sözkonusu olmalıdır. Zıt karekter ya da konum itibariyle farklı olan eşler arasında lian olmaz. Mesela akıllı ile deli, ergenle çocuk, hür ile cariye, hür kadın ile köle, Müslim ile gayri müslüm kadın, konuşanla dilsiz,vs. arasında lian yapılamaz. Bir kişi karısına ölümünden sonra iftirada bulunsa lian gerekli olmaz. Çünkü ölüm nikahı düşürür. Hakeza bain(kesin) boşamayla boşadığı karısı içinde öyle.. Ric’i boşamayla boşadığı kadına iftirada bulunsa lian gerekir. Çünkü ric’i talakla kadın daha henüz kesin boşanmış sayılmaz.
Lian’ın yapılması için eşlerden birinin başvuruda bulunması yeterlidir. Kendinden emin bir kadının kocasının zina suçlamasına karşılık savunmaya geçip, lian’da bulunmaktansa, en iyisi kocasının akılsızlığını örtüp üzerindeki utancın yayılmasının önüne geçmesi daha akıllıca davranış olur.
Bir başka kaide; İftira darül İslam coğrafyasında olmalıdır, dar’ül harbde lian ve had cezası olmaz.
Bir erkek kendisinin kısır olduğunu sanarak nesebi reddetemez, çünkü birçok kısır sanılan kişinin sonradan çocuğu olduğu bir vaka. Ama kesin kes karısının zina ettiğini, yüzde yüz olarak bilir, dört şahitle isbat edemeyecek durumda ise lian’a başvurabilir.
Nasıl ki bir kadının gayrimeşru yollarla birbaşkasından doğurduğu çocuğu aile içinde barındırmak ne kadar çirkinse ,bir erkeğinde yalan yere eşine zina iftirasında bulunmak da o kadar Allah indinde çok kötü fiildir..
Velhasıl Lian birtakım utançların önüne geçmek için başvurulması gereken uygulamadır.