Hayvan Hakları

HAYVAN HAKLARI
ALPEREN GÜRBÜZER
Hayvan deyip geçmeyelim, sonuçta o da yaratık. Yunus’un Yaratılanı sev yaratandan ötürü sözü onlar içinde geçerli.
İaşe temin derdiyle hayvanın fazla sağılması zarar vereceğinden mekruhtur. Hayvana ağır yük yüklemek, fazla yol kat ettirmek de öyle.
Evcil hayvanların sahipleri maiyetinde barındırdıkları hayvanlara harcama yapmaları dini bir görevdir.
Bir insan ağaç dikse bundan insanların yararlandıkça o kimse için sürekli bir sevap vardır.Yani sadaka-i cariyedir bir mümin için..
Allah Resulü(s.a.v); Atlar yok mu onların alınlarında hayır bağlıdır. At sahipleri de onları beslemeleri sebebiyle ilahi yardıma ererler. Atlara harcamada bulunan kimse ise sadaka vermek için ellerini açmış bir zat gibidir.(sahihi buharı)
Habib-i Kibriya Efendimiz; ‘Bir kadın, bir kedi yüzünden azaba uğramıştır. O kediyi açlıktan ölünceye kadar hapsetmiş, bu sebeple ateşe girmiş, kendisine; Sen kediyi hapsettiğin zaman ona ne yiyecek verdin, ne de su içirdin, ne de onun yemini otlarından yiyebilmesi için salıverdin.’ diye beyan buyurmuştur.
Yine sahihi Buhari’de; ‘Bir günahkâr kadın, kuyu başında susuzluktan dolayı kendini öldürecek derecede dilini çıkarıp soluyan bir köpeğe rastladığında acımış, ayağında pabucunu çıkarıp onu başörtüsü ile bağlayarak kuyudan o hayvan için su çekmiş de bu yüzden mağfirete ermişti.’ buyrulan hadisi şerif hayvan haklarının önemini ortaya koyan en iyi örnektir.
Bir hadisi şerifte de; ‘Kendisinden hayat bulunan bir şeyi mesela bir koyunu silah eğitimi için hedef edinmeyiniz, onu bir nişangâh tutarak kendisine silah atmayınız.’ buyuruyor Yüce Peygamberimiz.
Yine Peygamberimiz(s.a.v); ‘Kıyamet gününde bütün hakları sahiplerine ödemeye elbette mecbur olacaksınız. Hatta boynuzsuz koyun için ona boynuzuyla vurmuş olan boynuzlu koyundan intikam alınacak, onun hakkında kısas yapılacaktır.’(sahihi Buharı ve Müslim)buyruluyor.
Rasulüllah(s.a.v);’Her kim, bir serçe kuşunun boğazlanmasında olsun merhametli davranırsa, Allahü Teala da kendisine kıyamet gününde merhamet eder’ (Cami’üs-sagir) diye buyurdu.
Kırda bayırda otlayan sahibinin iradesi dışında birden fırlayarak başkasının mülküne girerek orada bir kimseyi tepmek veya çarpmak gibi bir şekilde öldürürse sahibine diyet gerekmez.. Fakat bir kimsenin hayvanı kendi mülkünde birini öldürüpte engellemezse sahibine diyet gerekir.
Kendiliğinden boşanıp kaçan bir hayvan arkasından yetişip kendisini tutmak isteyen bir kimseyi tepip öldürürse sahibine diyet lazım gelmez.
Bir hayvanın yolda hızlı koşturulmasından dolayı ayaklarından sıçrayan büyük bir taş parçasıyla birkimsenin ölümüne veya gözünün çıkmasına neden olursa diyetini o hayvanın bineni öder. Çünkü sakınılması mümkün olan bir hareket olduğu halde bundan sakınılmamıştır. Binenin düşmesi üzerine boşanan bir hayvan yoluna devam ederek bir insanı öldürürse binenine diyet gerekmez.
Bir kimsenin umuma açık yolda durduğu veya bağladığı hayvan bir şahsı öldürürse diyeti o kimse üzerine lazım gelir. Çünkü umum yol herkesin gidip geldiği yol bağlama yetkisi yoktur.
Yürümekte olan bir hayvan dürtme veya kamçılamaktan dolayı şahsı öldürürse ne binen ne dürtene ne de vurana diyet gerekir. Çünkü bir kimse yürümekte olan hayvanına yolda yürümek için kamçılamaya izinlidir. Fakat önden gideni veya süreni bulunan bir hayvan yolda birisinin izinsiz kamçılaması üzerine boşanarak hemen bir kimseyi öldürürse diyetini yalnız kamçılayan şahıs tazmin eder, isterse çocuk olsun.
Rasulüllah (s.a.v); Hayvanların telef ettikleri şeyler haberdir buyuruyor.
Bir kimse bir köpeği ısırtmak için bir şahsın üzerine kışkırtmakla o şahıs öldürürse diyetini o kimse öder..
Halktan biri tarafından; hayvanına sahip ol diye tembih etmesine rağmen, zapt etmeyip salıvermekle bir şahsı öldürecek olursa diyetini öder.
Bir kimsenin yola attığı bir akrep veya yılan bir şahsı ısırarak öldürürse diyeti o kimse üzerine lazım gelir.. Fakat atılan hayvan atıldığı yerden başka bir yere gidipte orada birini öldürürse bu durumda atana diyet gerekmez. Zira bu takdirde ihlal ortadan kalkmış olur.